به گزارش پرتو‌نیوز؛ انرژی تجدیدپذیر (Renewable energy) انرژی سودمندی است که از منابع تجدیدپذیر به‌دست می‌آید، که در مقیاس زمانی انسانی به‌طور طبیعی دوباره جایگزین می‌شوند. از جمله این منابع می‌توان به منابع خنثی کربنی (منابعی با انتشار کربن صفر) مانند؛ نور خورشید، باد، باران، جزر و مد، امواج و گرمایش زمین‌گرمایی اشاره کرد. این اصطلاح معمولاً زیست‌توده را نیز در بر می‌گیرد که وضعیت خنثی کربن آن مورد بحث است.

این گونه از منبع انرژی دربرابر سوخت‌های فسیلی قرار دارد که بسیار سریعتر از تجدید مصرف می‌شوند. درحقیقت انرژی تجدیدپذیر انرژی تولید شده از منابعی مانند خورشید و باد است که به طور طبیعی دوباره جایگزین می شوند و تمام نمی شوند. از انرژی های تجدید پذیر می توان برای تولید برق، گرمایش و سرمایش آب و حمل و نقل استفاده کرد. براساس مطالعات جهانی مصرف جهانی انرژی با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر به ۱۹.۲ درصد در سال ۲۰۱۴ و ۲۳.۷ درصد در سال ۲۰۱۵ رشد پیدا کرده است. توسعه پایدار میزان سرمایه گذاری در سال ۲۰۱۵ حدود ۲۸۶ میلیارد دلار بوده و بخش های عمده آن سوخت زیستی، انرژی خورشیدی، باد و برق آبی بوده است.

انرژی‌های تجدید ناپذیر، در مقابل منابع محدودی از قبلی سوخت های فسیلی قرار می گیرند که مقدار آن ها محدود و بازه جایگزینی ها بسیار طولانی است. روند بهره‌گیری از انرژ‌یهای تجدید پذیر طی سال‌های اخیر بسیار رونق یافته و اینک بسیاری از کشورهای دنیا درصدد بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود این حوزه می‌باشند.بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، مصرف جهانی انرژی تجدیدپذیر در مقایسه با تولید آن سریع‌تر رشد کرده است.

این میزان از ۱۱.۴ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۱۲.۵ درصد در سال ۲۰۲۰ افزایش یافت و این روند روبه‌افزایش در سال ۲۰۲۳ به ۱۳.۹ درصد رسید. در سال ۲۰۲۲، کل مصرف جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر ۴۵.۱۸ اگزاژول (واحد اندازه‌گیری مصرف انرژی) بود. آسیا و اقیانوسیه با ۲۰.۲۴ اگزاژول بیشترین مصرف را داشتند که سهمی نزدیک به ۴۵ درصد از کل مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان را نشان می‌دهد و پس از آن آمریکا با سهم ۲۸.۷ درصد قرار دارد. هلند نیز یکی از کشورهایی است که بالاترین سرانه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را دارد و بیش از ۱۴ درصد از انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کند.

بالاترین مصرف انرژی تجدیدپذیر در جهان متعلق به کدام کشورهاست؟

با بررسی‌ آمار منتشر شده آژانس بین‌المللی انرژی مبرهن می‌گردد که چین با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۱۳.۳۰ اگزاژول در صدر کشورهایی با بالاترین مصرف انرژی تجدیدپذیر در جهان قرار دارد.ایالات متحده آمریکا با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۸.۴۳ اگزاژول معادل ۱۱.۳ درصد از مصرف انرژی کل، در رتبه دوم قرار دارد. برزیل با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۲.۵۳ اگزاژول رتبه سوم و آلمان با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۲.۴۵ اگزاژول معادل ۲۱.۳ درصد رتبه چهارم را کسب کرده است. رتبه پنجم مربوط به هند با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۲.۱۵ اگزاژول است.

کشورهای دیگر به ترتیب رتبه‌بندی به شرح زیر هستند:
ژاپن با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۱.۵۳ اگزاژول معادل ۱۲.۱ درصد
انگلستان با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۱.۳۶ اگزاژول معادل بیش از ۱۹ درصد
اسپانیا با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۱.۰۴ اگزاژول معادل ۲۱ درصد
فرانسه با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۸۱ اگزاژول معادل ۱۴.۶ درصد
ایتالیا با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۷۶ اگزاژول معادل ۱۶.۶ درصد
اندونزی با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۷۴ اگزاژول معادل بیش از ۱۰ درصد
استرالیا با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۷۰ اگزاژول معادل ۰.۷ درصد
ترکیه با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۶۹ اگزاژول معادل ۱۸.۸ درصد
کانادا با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۵۹ اگزاژول
سوئد با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۵۶ اگزاژول
کره جنوبی با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۵۲ اگزاژول
هلند با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۵۱ اگزاژول
مکزیک با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۴۵ اگزاژول
لهستان با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۳۹ اگزاژول
ویتنام نیز با مصرف انرژی تجدیدپذیر ۰.۳۳ اگزاژول
نکته قابل تامل در فهرست کشورهایی با بالاترین مصرف انرژی تجدیدپذیر در جهان این است که نام جمهوری اسلامی ایران در فهرست مذکور نمی‌باشد و به عبارت دیگر درحالی که دنیا درحال به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر است، سهم ایران از این میزان بسیار کم می‌باشد.

بنا بر آمارهای رسمی سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران تا سال ۱۴۰۲ معادل ۱۰۸۷ مگاوات شامل: ۴۸/۷٪ خورشیدی (۴۸۴.۶۵ مگاوات)، ۳۸/۳٪ بادی (۳۶۴.۸۹ مگاوات)، ۱۰/۵٪ برق آبی کوچک (۱۰۲.۸۷ مگاوات)،۱/۳٪ زیست توده (۱۲.۵ مگاوات)، و ۱٪ توربین انبساطی (۹.۶ مگاوات) بوده است. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی تهران در انتهای سال ۲۰۲۳ حدود ۸۷ درصد از برق ایران به وسیله گاز طبیعی تأمین شده و مشارکت منابع تجدیدپذیر کمتر از پنج درصد بوده که باد و خورشید حدود یک درصد سهم داشتند، در حالی که میانگین جهانی مشارکت آن‌ها بالاتر از ۱۳ درصد است.

مولفه‌های مورد نیاز برای توسعه انرژی تجدید پذیر در ایران چیست؟

کارشناسان و آگاهان این حوزه براین باورند که مهمترین ابزارهای فعلی مورد استفاده در ایران برای جذب سرمایه در حوزه تجدیدپذیر عبارتند از ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش بنیان، ایجاد سازوکار تهاتر انرژی صنایع، خرید برق تضمینی توسط دولت مطابق ماده    ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف، ظرفیت ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر، امکان استفاده از بورس انرژی، ایجاد تعهد برای ادارات و نهادهای عمومی، ایجاد اولویت‌های صادرات تجدیدپذیر و همچنین تسریع و تسهیل صدور مجوزهای مرتبط برای سرمایه گذاران و صاحبان پروژه‌های تجدیدپذیر می‌باشد.

لزوم حرکت در مسیر توسعه تجدیدپذیر‌ها برای رهایی از خاموشی

بر اساس گزارش اتاق بازرگانی تهران، در انتهای سال ۲۰۲۳ حدود ۸۷ درصد از برق ایران به وسیله گاز طبیعی تأمین شده است. مشارکت منابع تجدیدپذیر کمتر از پنج درصد بوده که باد و خورشید حدود یک درصد سهم داشتند، در حالی که میانگین جهانی مشارکت آنها بالاتر از ۱۳ درصد است. بر اساس آمار منتشر شده در انتهای سال ۲۰۲۳، ایران دارای ۱۱۵۰ مگاوات نیروگاه‌های تجدیدپذیر است که ۳۳ درصد آن توربین بادی، ۵۶ درصد پنل خورشیدی، ۹ درصد برق آبی (کوچک مقیاس) و دو درصد نیز سایر منابع تجدیدپذیر است. ضمن اینکه حدود ۱۳۰۰۰ واحد پنل خورشیدی کوچک مقیاس نصب شده بر بام سیاختمان‌های مسکونی، اداری و صنعتی در کل کشور به ثبت رسیده است.

فعالان این حوزه براین باورند که بسیاری از کشورهای جهان به سرعت به سمت توسعه انرژی های تجدید پذیر در حال حرکت هستند و بدیهی‌ست که در توسعه انرژی‌های تجدید پذیر نباید از قافله جهانی عقب ماند. به تازگی سید سعید میرشریفی،ناظر عالی شرکت‌های توزیع برق کشور دراین باره بیان داشت: بکارگیری گسترده منابع انرژی تجدید پذیر به خصوص باد و خورشید برای تولید برق در صورت غفلت، پایداری شبکه برق را با چالش جدی در آینده مواجه می‌کند، ولی باید در نظر داشت که بهره‌برداری از منابع تجدید پذیر موجب مزیت‌های زیادی در شبکه‌های قدرت می‌شود.

لذا درایت مدیران ارشد و برنامه‌ریزی دقیق همچنین توسعه متوازن در سراسر شبکه و راه‌اندازی بخش نظارتی خاص این نیروگاه‌ها در مراکز دیسپاچینگ در کنار چاره‌اندیشی پیشگیرانه و بکارگیری سیستم‌های کنترلی پیشرفته در کنار احداث و توسعه این منابع تولید انرژی می‌تواند ما را در بهینه‌سازی و افزایش تولید انرژی ضمن حفظ محیط‌زیست یاری کرده و در نهایت منجر به توسعه امن و پایدار شبکه برق و کاهش ناترازی انرژی شده تا این تهدید نیز به فرصت بدل شود.

توسعه تجدیدپذیرها با کمک بخش‌خصوصی

بسیاری از کارشناسان و مسئولان حوزه انرژی براین باورند که توسعه انرژی‌های تجدید پذیرنیازمند نقشه درست و بکارگیری سیاست‌های مثمرثمر است که بدون فکر و برنامه ریزی و حضور نیروهای مکمل ممکن نخواهد بود. از این رو همواره به حضور بخش خصوصی در این میدان تاکید و عنوان می‌گردد که بخش خصوصی می‌تواند چاره جویی صحیح در این میدان را عملیاتی سازد.

دراین باره نایب رییس کمیسیون انرژی‌مجلس شورای اسلامی نیز بیان داشته است که باید افق و دورنمای نیاز برق در کشور را به درستی ارزیابی کنیم و با کمک بخش خصوصی مانع از بروز چالش‌های حوزه انرژی از جمله کمبود برق شویم. بخش خصوصی نیازمند امنیت و اطمینان است تا حضور مستمر بدارد. دراین راستا ضرورت دارد تا بسترسازی درست کنیم و امنیت موردنیاز را برای این بخش فراهم سازیم. بخش خصوصی باید  امنیت و اطمینان داشته باشد و بداند که وزارت نیرو و شرکت توانیر مازاد تولید را از این بخش خریداری می‌کند و بهای آن را می‌پردازد.

سنگدوینی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی دراین باره همچنین ادامه داد: به حضور بخش خصوصی ناچاریم و می‌بایست زمینه افزایش سرمایه‌گذاری را فراهم سازیم. درشرایط کنونی تولید نیازمند بخش‌های مکمل است و نباید تنها حاکمیت حضور بدارد. امروز دنیا در حال بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی است و دراین راستا باید حضور مؤثر این بخش را عملیاتی سازیم، میزان موردنیاز را تولید کنیم و مازاد تولید را یا صادرکنیم یا به فولاد، پتروشیمی و … اختصاص دهیم.

وی همچنین ظرفیت‌های موجود در بخش انرژی‌های تجدید پذیر را به بخش خصوصی بدهیم، امنیت بخش خصوصی را فراهم سازیم و با بسترسازی صحیح، مشارکت مردم در حوزه انرژی را عملیاتی سازیم. طی سال‌های اخیر اقدامات مذکور در دستورکار قرار گرفته اما ضعیف بوده و نتیجه مطلوب حاصل نشده است. همچنین علیرضا عباسی نماینده مردم کرج، اشتهارد و فردیس در مجلس شورای اسلامی، دراین باره بیان داشته است که در برنامه ششم توسعه تکلیف قانونی افزایش تولید ۲۵ هزار مگاوات برق را مصوب کردیم؛ اما این کار یا اولویت دولت وقت (دولت یازدهم و دوازدهم) نبود و یا اراده‌ای برای انجام آن وجود نداشت، برای همین امروز با چنین مشکلات و ناترازی‌ها مواجه هستیم.

وی با اشاره به اینکه اگر به دنبال رفاه مردم یا توسعه صنعت هستیم باید تولید برق را توسعه دهیم، عنوان کرد: تغییر اقلیم نیز در تمام دنیا یکی از موضوعات مطرح و جدی است. با هر یک درجه افزایش دما میزان زیادی به انرژی مورد نیاز کشور افزوده می‌شود؛ و از طرف دیگر استهلاک زیر ساخت‌ها هم اتفاق می‌افتد، بنابراین اگر اقدامات لازم را برای توسعه تولید برق انجام ندهیم، همانطور که ما گذشتگان را بازخواست می‌کنیم، خودمان نیز مورد بازخواست آیندگان قرار می‌گیریم.

عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس شورای اسلامی با اشاره به طرح سوال از وزیر نیرو در سال ۹۹ برای دریافت عملکرد وی پس از گذشت چند سال از برنامه ششم توسعه بیان کرد: امیدوارم در برنامه هفتم این موضوع مورد توجه و در اولویت قرار بگیرد تا بتوانیم توسعه انرژی‌های تجدید پذیر و مزارع انرژی خورشیدی را هم داشته باشیم؛ باید برای حل مشکل ناترازی، ترکیبی از این موضوعات را در نظر بگیریم تا پیشرفت کشور محقق شود.