به گزارش پرتونیوز؛ نقش زنان در بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌ها و جوامع همواره از مهم‌ترین موضوعات مورد توجه در مطالعات اجتماعی و اقتصادی بوده است. در طول تاریخ، زنان در جوامع مختلف با وجود موانع و محدودیت‌های فرهنگی و اقتصادی، توانسته‌اند به عنوان نیرویی مؤثر در عرصه‌های گوناگون اقتصادی حضور داشته باشند.

این نقش در مناطق روستایی و محروم، به دلیل شرایط خاص این مناطق، از اهمیت بیشتری برخوردار است. مناطق روستایی و محروم معمولاً با چالش‌هایی نظیر کمبود فرصت‌های شغلی، زیرساخت‌های ضعیف و وابستگی به اقتصاد سنتی مواجه‌اند؛ در چنین شرایطی، مشارکت اقتصادی زنان می‌تواند تأثیری تعیین‌کننده در بهبود وضعیت معیشتی خانواده‌ها و تقویت بنیان اقتصادی جوامع محلی داشته باشد.

در این مناطق، زنان نه تنها به عنوان نیروی کار در فعالیت‌های کشاورزی، دامداری، و صنایع دستی نقش دارند، بلکه از طریق مدیریت منابع مالی خانواده و تولید محصولات خانگی به کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها به ویژه در شرایطی که مردان خانواده برای یافتن کار به شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. زنان در این جوامع اغلب به صورت همزمان نقش‌های متعدد خانوادگی و اقتصادی را بر عهده دارند و به عنوان ستون اصلی حفظ و تقویت اقتصاد خانوار عمل می‌کنند.

با این وجود، محدودیت‌های ساختاری و اجتماعی همچون دسترسی ناکافی به آموزش، منابع مالی، و بازارهای فروش، مانع از بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های اقتصادی زنان در این مناطق می‌شود. این گزارش با هدف بررسی جامع نقش زنان در اقتصاد خانوارهای مناطق روستایی و محروم تهیه شده است.

بدین منظور در ابتدا به بررسی فعالیت‌های اقتصادی زنان در این مناطق پرداخته‌ایم و تأثیرات مثبت آن بر وضعیت معیشتی خانواده‌ها را تحلیل می‌کنیم. سپس چالش‌ها و موانع پیش روی زنان در این مسیر کرده شده و در نهایت، راهکارهایی برای ارتقای نقش اقتصادی آنان پیشنهاد خواهیم کرد.

نقش زنان در اقتصاد خانوارهای روستایی و محروم

در بسیاری از جوامع روستایی، زنان به عنوان نیروی کار اصلی در فعالیت‌های اقتصادی حضور دارند. نقش آنان به دو بخش فعالیت‌های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود. فعالیت‌های مستقیم اقتصادی عبارت از کشاورزی و دامداری صنایع دستی است.

کشاورزی و دامداری: زنان در کشت محصولات کشاورزی، مراقبت از دام‌ها، جمع‌آوری محصول، و فرآوری مواد اولیه نقش مؤثری دارند. بسیاری از محصولات محلی مانند سبزیجات، لبنیات، و گیاهان دارویی با تلاش‌های زنان تولید می‌شوند.

صنایع دستی: تولید صنایع دستی مانند بافتنی‌ها، گلیم، فرش و سوزن‌دوزی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی زنان روستایی است. این محصولات علاوه بر تأمین نیازهای خانواده، قابلیت فروش در بازارهای محلی و شهری را دارند.

فعالیت‌های غیرمستقیم اقتصادی عبارت از مدیریت منابع مالی خانواده و حفظ امنیت غذایی خانواده و مواردی از این دست می‌باشد.

مدیریت منابع مالی خانواده: زنان اغلب با مدیریت دقیق منابع مالی، هزینه‌ها را بهینه‌سازی کرده و پس‌اندازهای خانوادگی را افزایش می‌دهند.

حفظ امنیت غذایی خانواده: با تولید محصولات غذایی خانگی، زنان نقش مستقیمی در کاهش هزینه‌های خرید مواد غذایی و تأمین تغذیه سالم دارند.

تأثیرات مثبت اقتصادی حضور زنان

حضور فعال زنان در فعالیت‌های اقتصادی می‌تواند منجر به تأثیرات مثبت زیر شود:  کاهش فقر خانوادگی: درآمدزایی زنان در کنار مردان باعث افزایش سطح رفاه خانواده‌ها می‌شود.

اشتغال‌زایی محلی: بسیاری از زنان با ایجاد تعاونی‌های تولیدی یا مشارکت در طرح‌های اقتصادی، زمینه اشتغال دیگر اعضای جامعه را فراهم می‌کنند.

تقویت بازارهای محلی: تولیدات زنان، از صنایع دستی گرفته تا محصولات کشاورزی، بازارهای محلی را پویا کرده و زمینه رشد اقتصادی روستاها را فراهم می‌آورد.

*چالش‌ها و موانع پیش‌روی زنان در مناطق محروم

با وجود تأثیرات مثبت، زنان در این مناطق با چالش‌های متعددی روبرو هستند که می‌تواند مانع بهره‌وری اقتصادی آنان شود:

کمبود آموزش و مهارت‌های حرفه‌ای: بسیاری از زنان به دلیل دسترسی محدود به امکانات آموزشی، از مهارت‌های لازم برای تولید و بازاریابی حرفه‌ای محروم هستند.

نبود زیرساخت‌های حمایتی: عدم وجود امکاناتی همچون راه‌های ارتباطی مناسب، بازارهای محلی منظم، و ابزارهای تولیدی پیشرفته، فعالیت‌های اقتصادی زنان را محدود می‌کند.

موانع فرهنگی و اجتماعی: سنت‌ها و باورهای اجتماعی ممکن است در برخی مناطق، مشارکت اقتصادی زنان را به حاشیه ببرد.

دسترسی محدود به منابع مالی: زنان روستایی اغلب برای راه‌اندازی کسب‌وکار یا توسعه فعالیت‌های خود به سرمایه اولیه نیاز دارند، اما به دلیل نداشتن ضمانت‌نامه‌های بانکی یا اطلاع از روش‌های دریافت وام، از این امکان بی‌بهره‌اند.

اقدامات و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت

برای تقویت نقش زنان و رفع موانع، اقدامات زیر می‌تواند مؤثر باشد:

افزایش آموزش و آگاهی‌سازی: آموزش زنان در زمینه‌های مرتبط با کشاورزی مدرن، بازاریابی، فناوری‌های جدید و مهارت‌های مدیریتی می‌تواند بهره‌وری آنان را افزایش دهد.

ایجاد تعاونی‌های تولیدی زنان: تشکیل تعاونی‌ها و گروه‌های اقتصادی می‌تواند به زنان کمک کند تا به صورت جمعی محصولات خود را تولید و بازاریابی کنند.

ارائه تسهیلات مالی و اعتباری: ارائه وام‌های کوچک با شرایط آسان و بدون نیاز به ضمانت‌نامه‌های پیچیده، می‌تواند سرمایه لازم را برای کسب‌وکارهای زنان فراهم کند.

ایجاد بازارهای مناسب برای فروش محصولات: برگزاری نمایشگاه‌های محلی و ملی، ایجاد شبکه‌های فروش آنلاین، و تسهیل صادرات محصولات زنان می‌تواند درآمد آنان را افزایش دهد.

تغییر نگرش‌های اجتماعی: از طریق برنامه‌های فرهنگی و آموزشی، می‌توان نگرش‌های سنتی و محدودکننده نسبت به نقش زنان را تغییر داد و مشارکت آنان در اقتصاد را تقویت کرد.

نمونه‌های موفق در جهان و ایران

در بسیاری از کشورها، پروژه‌های موفقی برای توانمندسازی زنان در مناطق محروم اجرا شده است. در هند اجرای پروژه‌های کشاورزی پایدار توسط زنان، درآمد خانوارها را افزایش داده و به بهبود تغذیه جامعه کمک کرده است. در ایران طرح‌های تعاونی صنایع دستی در استان‌های سیستان و بلوچستان و کردستان، نمونه‌های موفقی از توانمندسازی زنان در مناطق محروم کشور هستند.

نتیجه‌گیری

زنان کشور به ویژه در مناطق روستایی و محروم، ستون اصلی اقتصاد خانوادگی و توسعه پایدار محلی هستند. با وجود چالش‌ها و موانع موجود، توانمندی‌های زنان در این مناطق می‌تواند به رشد اقتصادی خانواده و کاهش فقر کمک شایانی کند. براین اساس می‌توان عنوان داشت که حمایت از آنان از طریق ارائه آموزش، تسهیلات مالی، و تقویت بازارهای فروش، گامی مؤثر در جهت تحقق عدالت اجتماعی و توسعه پایدار خواهد بود.